ต้นว่านสมุนไพร

วรากรสมุนไพร | เมืองนครราชสีมา นครราชสีมา
ต้นกระจ้อนเน่า สมุนไพรอีสานน่าสะสม
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Coptosapelta flavescens Kroth.
ชื่อวงศ์ : RUBIACEAE
เป็นไม้เลื้อย ใบมีลักษณะคล้ายต้นเล็บมือนาง
สรรพคุณ
รากมีกลิ่นเหม็นใช้ต้มร่วมกับยาอื่นรักษามะเร็ง รักษากระเพาะและรักษาอาการหอบหืด ใช้ดองเหล้าบำรุงกำลัง
ความเชื่อ ใช้ไล่ผีปอบ

วรากรสมุนไพร | เมืองนครราชสีมา นครราชสีมา
หนามแท่ง
ชื่ออื่น เคด กะแทง (กลาง ตะวันออกเฉียงเหนือ เหนือ) หนามเค็ด (จันทบุรี) เคล็ด (กลาง) เคล็ดทุ่ง (ใต้) แท้ง (เหนือ นครราชสีมา ประจวบคีรีขันธ์) หนามแท่ง (เหนือ ราชบุรี นครราชสีมา ประจวบคีรีขันธ์) ตะเคล็ด ระเวียง มะเค็ด
ชื่อวิทยาศาสตร์ Catunaregam tomentosa (Blume ex DC.)Triveng
ชื่อวงศ์ Rubiaceae
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้ยืนต้นขนาดเล็ก สูง 4-10เมตร ลำต้นและกิ่งก้านทรงกระบอก เปลือกสีน้ำตาล กิ่งก้านมีหนามแข็ง แหลม ยาว 1-2 นิ้ว ออกเป็นคู่ตรงข้ามกัน กิ่งแตกออกเกือบขนานกับพื้น เมื่อต้นสูงราว 2 เมตร จะมีลักษณะยอดบิดคดไปมา คล้ายไม้บอนไซ พุ่มยอดรูปปลายตัด ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปไข่กว้าง หรือรูปไข่แกมวงรี กว้าง 3-5 เซนติเมตร ยาว 5-7 เซนติเมตร ใบมักเรียงชิดติดกันเป็นกระจุก ตามกิ่งใหญ่ ฐานใบสอบเรียว ปลายใบกลมหรือมน มีติ่งหนาม ขอบใบเรียบ มักม้วนลงเล็กน้อย แผ่นใบมีขนหนานุ่ม แผ่นใบกึ่งหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนมีสีเข้มกว่าด้านล่าง ผิวใบด้านล่างมีขนสีเทานวล เส้นแขนงใบข้างละ 6-12 เส้น เส้นใบย่อยแบบร่างแหชัดเจนทางด้านบน หูใบอยู่ระหว่างก้านใบ เป็นรูปสามเหลี่ยม กว้าง 3-5 เซนติเมตร ยาว 5-8 เซนติเมตร ร่วงง่าย ก้านใบยาว 3-5 มิลลิเมตร มีขนสั้นหนานุ่ม ดอกเดี่ยว หรือออกกระจุกที่ปลายกิ่ง ดอกมีขนาดเล็ก มี 2-6 ดอก กลีบดอกสีขาว เมื่อแก่เปลี่ยนเป็นสีเหลือง กลิ่นหอม กลีบดอกโคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น 8-10 แฉก รูปใบหอกกลับแกมรูปไข่ กว้าง 4-6 มิลลิเมตร ยาว 1-1.5 เซนติเมตร ปลายแหลม บิดเป็นกังหันเล็กน้อย เกสรเพศผู้ติดระหว่างแฉกกลีบดอก มีจำนวนเท่ากับแฉกกลีบดอก อับเรณูสีน้ำตาลอ่อน รูปขอบขนาน ปลายแหลม บิดเป็นกังหันเล็กน้อย เกสรเพศเมีย มีรังไข่ใต้วงกลีบ ออวุลจำนวนมาก ก้านเกสรเพศเมียหนา ยอดเกสรเพศเมียเป็น 2 แฉก ขนาดใหญ่ สีครีม กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว 5-6 มิลลิเมตร มีขน ปลายแยก เป็น 8-10 แฉก รูปใบหอก ยาว 3-5 มิลลิเมตร ผลสดรูปไข่ ค่อนข้างกลม เส้นผ่าศูนย์กลาง 2-4 เซนติเมตร มีเนื้อ มีขนเหมือนกำมะหยี่สีน้ำตาลปกคลุม นุ่ม เมื่อแห้งแล้ว ไม่แตก เมล็ดมีขนาดเล็ก จำนวนมาก รูปรี หรือรูปไข่แกมรูปรี ปลายผลมีกลีบเลี้ยงติดทนเห็นหลอดและแฉกเด่นชัด พบตามป่าเต็งรัง ป่าดิบ ป่าแล้ง ป่าละเมาะ ที่รกร้าง ป่าชายหาด หรือทุ่งหญ้า พื้นที่โล่ง พบที่ความสูงตั้งแต่ใกล้ระดับน้ำทะเลจนถึง ประมาณ 300 เมตร ออกดอก ระหว่าง เดือน กุมภาพันธ์ ถึงเมษายน เป็นผล ระหว่าง เดือน เมษายน ถึง กรกฎาคม
สรรพคุณ
ตำรายาไทย ใช้ ทั้งต้น รสเฝื่อนเล็กน้อย ปรุงยารักษาโรคเบาหวาน แก้โรคมะเร็งต่างๆ เช่น มะเร็งตับ มะเร็งในกระดูก แก้วัณโรค ผลแก่ ใช้ตีกับน้ำ เป็นยาสระผม ซักผ้า เบื่อปลา
ประเทศแถบอินโดจีน ใช้ ใบ แก้ไข้ ขับปัสสาวะ

วรากรสมุนไพร | เมืองนครราชสีมา นครราชสีมา
พิษนาศน์
ชื่ออื่น แผ่นดินเย็น (อุบลราชธานี) นมราชสีห์ นมฤาษี ถั่วดินโคก
ชื่อวิทยาศาสตร์ Sophora exigua Craib
ชื่อวงศ์ Fabaceae
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้พุ่มขนาดเล็ก สูง 15-30 เซนติเมตร ลำต้นสั้นมาก ใบประกอบแบบขนนก เรียงสลับ แนบกับพื้นดินเป็นแนวรัศมี ใบย่อย 9-13 ใบ รูปวงรี รูปไข่หรือรูปขอบขนานแกมวงรี ใบย่อยปลายใบรูปไข่กลับ กว้าง 1.5-3 เซนติเมตร ยาว 2-5 เซนติเมตร ผิวใบมีขนละเอียดสีขาว ดอกช่อกระจะ ออกที่ปลายยอด ดอกย่อยจำนวนมาก กลีบดอกรูปดอกถั่ว สีม่วงเข้ม ก้านช่อดอกยาว ผลเป็นฝักรูปขอบขนาน มีขนละเอียดสีขาว มีเมล็ดเดียว
สรรพคุณ
ยาสมุนไพรพื้นบ้านจังหวัดอุบลราชธานี ใช้ ราก ฝนกับน้ำดื่ม ช่วยลดไข้ในเด็ก ฝนทาแก้พิษงู(ต้องว่าคาถาด้วย) ต้มน้ำดื่ม บำรุงน้ำนม (กินมากไม่ดี) ราก เหง้า ลำต้น ใบ ฝนทาฝี
ยาพื้นบ้านอีสาน ใช้ ราก ฝนน้ำทา แก้ฝี

วรากรสมุนไพร | เมืองนครราชสีมา นครราชสีมา
ต้นชะลูด ใช้ทำยา คนละต้นกับชะลูดช้างที่เป็นไม้ประดับต่างประเทศ
ชื่อวิทยาศาสตร์ Alyxia reinwardtii Blume
วงศ์ตีนเป็ด APOCYNACEAE
ชื่ออื่น ลูด (ปัตตานี), ชะนูด (สุราษฎร์ธานี), ขี้ตุ่น ช้างตุ่น ต้นธูป (ภาคอีสาน), ชะลูด (ตราด, ภาคกลาง), นูด (ภาคใต้), ชะรูด (ไทย)
ลักษณะ
ไม้เถาขนาดเล็ก ลำต้นเกลี้ยง เปลือกต้นเป็นสีดำ ทุกส่วนของต้นมีน้ำยางสีขาว พรรณไม้ชนิดนี้มักขึ้นกระจัดกระจายอยู่ในป่าดิบทางภาคตะวันออกเฉียงใต้และทางภาคใต้ เถาที่เก็บมาแล้วจะต้องนำมาทุบเพื่อลอกเอาเปลือกสีดำข้างนอกทิ้ง แล้วลอกเอาแต่เนื้อที่หุ้มแก่นไม้มาใช้เป็นยาโดยนำมาผึ่งให้แห้ง เปลือกไม้ก็จะม้วนเป็นแผ่นบาง ๆ มีสีขาว กลิ่นหอมมาก รสหอมเย็นและสุขุม ใบเป็นใบเดี่ยว จะออกรอบข้อ ข้อละ 3 ใบ ลักษณะของใบเป็นรูปขอบขนานหรือรูปรี ปลายใบแหลมหรือมน โคนใบเป็นครีบ ส่วนขอบใบม้วนลง แผ่นใบด้านบนเป็นมัน เนื้อใบหนาและแข็ง ออกดอกเป็นช่อตามง่ามใบ ช่อละประมาณ 4-10 ดอก ดอกมีกลิ่นหอม (ดอกจะเริ่มหอมตอนพลบค่ำ และจะเริ่มหอมแรงในตอนกลางคืน) เป็นสีเหลือง ดอกมีใบประดับที่มีลักษณะเป็นรูปขอบขนาน ปลายใบประดับจะแหลม มีความยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร ส่วนกลีบรองกลีบดอกจะมีอยู่ประมาณ 5 กลีบ
สรรพคุณ
เปลือกชะลูดจัดอยู่ในตำรับ “ยาหอมเทพจิตร” และตำรับ “ยาหอมนวโกฐ” โดยเป็นตำรับยาที่มีส่วนประกอบของเปลือกชะลูดร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่น ๆ อีกในตำรับ มีสรรพคุณเป็นยาแก้อาการวิงเวียน หน้ามืดตาลาย ใจสั่น คลื่นเหียน อาเจียน ช่วยแก้ลมจุกแน่นในท้อง