ต้นอุโลก

วรากรสมุนไพร | เมืองนครราชสีมา นครราชสีมา
ต้นอุโลก
ชื่อพื้นเมือง/ท้องถิ่น : ส้มกบ
ชื่อสามัญ : อุโลก
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Hymenodictyon orixense (Roxb.) Mabb.
ชื่อวงศ์ : RUBIACEAE
ส่วนที่ใช้ : แก่น
วิธีการใช้ : เข้าตำรับยา ฝนใส่น้ำดื่ม
ลักษณะวิสัยอุโลก :
เป็นไม้ยืนต้น ขนาดกลาง มีความสูงประมาณ 15-20 เมตร เปลือกต้นสีเทา ใบ เป็นใบเดี่ยว ออกเป็นกระจุกบริเวณปลายยอด หรือปลายกิ่ง ออกเรียงสลับกัน ใบเป็นรูปไข่ ปลายใบแหลม มีเส้นใบขนาดใหญ่สีขาวเป็นร่อง ชัดเจน ดอกเป็นดอกช่อ สีขาวห ช่อดอกออกตามปลายกิ่ง บริเวณซอกใบ ผลเป็นผลแห้งแตก
สรรพคุณ อุโลก :
เป็นยากระตุ้นน้ำนม ต้มดื่มแทนการอยู่ไฟหลังคลอด

วรากรสมุนไพร | เมืองนครราชสีมา นครราชสีมา
ต้นอุโลก
-ผักพื้นบ้านยืนต้น มักจะใช้ใบอ่อนมาประกอบอาหาร เนื่องจากมีรสชาติเปรี้ยวเฉพาะตัว นิยมนำมารองกับใบตองในการทำเมนูห่อหมกต่างๆ เช่น หมกปลา หมกหน่อไม้ เป็นต้น ืใบอ่อนมีรสเปรี้ยวจึงนำมาใช้รับประทานเป็นผักสดหรือลวกต้มกินกับน้ำพริก
-พืชสมุนไพร
-ไม้มงคล อุโลกก็ยังเป็นไม้เนื้ออ่อน เนียนละเอียด ที่สามารถนำไปใช้สำหรับงานแกะสลักชั้นเยี่ยมได้ โดยอุโลกนั้นเคยใช้ในการสลักตราของพระเจ้าแผ่นดินและในวัง และถือเป็น 1 ใน 9 ไม้มงคลที่ใช้แกะสลักในพระราชพิธีสำคัญต่าง ๆ
ชื่อวิทยาศาสตร์ Hymenodictyon orixense (Roxb.) Mabb.
วงศ์เข็ม RUBIACEAE
ชื่ออื่น ส้มกบ ลาตา (ตรัง)/ ลุ ส้มลุ (สุราษฎร์ธานี)/ ส้มกบ ส้มเห็ด (ภาคเหนือ, ภาคอีสาน)/ ส้มลุ ลุ ลาตา (ภาคใต้)/ สั่งเหาะ (กะเหรี่ยง-เชียงใหม่)/ ถู่เหลียนเชี่ยว (จีนกลาง)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
อุโลกจัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง โดยลักษณะเป็นไม้ผลัดใบ มีความสูงประมาณ 10-20 เมตร ลำต้นมีลักษณะเปลาตรง เรือนออกเป็นทรงพุ่มกลมโปร่ง แตกแขนงออกจากลำต้นเป็นวงรอบตรงส่วนปลายกิ่ง และมีเปลือกต้นที่หนาแตกลอนออกเป็นสะเก็ด ซึ่งเปลือกต้นนั้นจะมีสีน้ำตาลปนเทา หรือบางทีจะเป็นสีเทาปนน้ำตาล ใบของอุโลกจะเป็นใบเดี่ยว โดยใบนั้นจะออกตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ ออกเป็นกระจุกตามปลายกิ่ง ซึ่งใบจะมีลักษณะเหมือนรูปรี รูปไข่ หรือรูปโล่ ปลายใบมนและมีติ่ง โคนใบจะสอดเข้าหาก้านใบ ส่วนขอบใบนั้นจะเป็นคลื่นเล็กน้อย กลีบดอกเป็นสีขาวขนาดมีขนาดใหญ่กว่ากลีบฐานดอก ดอกมีกลิ่นหอม
สรรพคุณ:
-ตำรายาไทย
แก่น เปลือกต้น รสขม สรรพคุณ แก้ไข้พิษ ไข้กาฬและไข้ตัวร้อน
ราก รสขมเย็น สรรพคุณ แก้ไข้ แก้พิษร้อนในกระหายน้ำ
วิธีใช้
-อาการไข้ตัวร้อน ไข้หวัด แก้ไข้จับสั่น ใช้ราก แก่นและเปลือกต้นแห้ง ครั้งละ 15-30 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน ช่วยแก้ไข้พิษต่าง ๆ ช่วยระงับความร้อน ใช้เป็นยาขับพิษร้อนถอนพิษไข้ แก้ไข้ตัวร้อน ไข้หวัด แก้ไข้จับสั่น
-อาการร้อนในกระหายน้ำ ใช้ราก, แก่น, เปลือกต้นแห้ง ครั้งละ 15-30 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน ใช้ภายนอกให้ใช้ยาสดได้ตามปริมาณที่ต้องการ ช่วยแก้อาการร้อนในกระหายน้ำ
-อาการไอ ขับเสมหะ ใช้ราก, แก่นแห้ง ครั้งละ 15-30 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน ใช้ภายนอกให้ใช้ยาสดได้ตามปริมาณที่ต้องการ ช่วยแก้อาการไอขับเสมหะ
-อาการข้ออักเสบ ปวดบวมแดงตามข้อ ใช้ใบ, รากแห้ง ครั้งละ 15-30 กรัม นำมาต้มกับน้ำรับประทาน ใช้ภายนอกให้ใช้ยาสดได้ตามปริมาณที่ต้องการ ช่วยแก้ไขข้ออักเสบ แก้ปวดบวมแดงตามข้อ