ต้นคูน

วรากรสมุนไพร | เมืองนครราชสีมา นครราชสีมา
สะทอนหรือสะท้อนน้ำผัก
ชื่ออื่น ต้นสะทอน, สาทอน, สะท้อน, ต้นสะท้อนน้้าผัก
ชื่อวิทยาศาสตร์ Milietta Utilis Dunn.
ชื่อสามัญ Sathorn Leaves Fermentation.
วงศ์: LEGUMINOSAE-PAPILIONNODEAECEAE
พันธุ์ไม้ที่เกิดขึ้นในท้องถิ่น มีอายุยืนนานหลายร้อยปี มักขึ้นเองตามธรรมชาติบริเวณเชิงเขา ขึ้นบริเวณดินร่วนปนทราย เป็นพืชตระกูลถั่วชนิดไม้ยืนต้น ใบเลี้ยงคู่ ต้นช่วงอายุอ่อนจะมีสีขาว ต้นแก่จะมีสีเขียว ใบมนเรียว ปลายแหลม ใบอ่อนจะมีสีเหลือง ใบแก่มีสีเขียวเข้ม ดอกสีขาวอมม่วง ฝักสีน้้าตาล มีขนเล็กน้อยลักษณะคล้ายถั่วแปบ แต่ละฝักมีเมล็ดประมาณ 2-3 เมล็ด จะแตกใบอ่อนในช่วงกลางเดือนกุมภาพันธ์ไปจนถึงเดือนมีนาคม ขยายพันธุ์ โดยการเพาะเมล็ดและรากปักชำ
ชาวบ้านในท้องถิ่นแถบจังหวัดเลย เพชรบูรณ์ พิษณุโลก นิยมนำใบอ่อนมาหมักเป็น น้ำปรุงรส เพราะมีรสชาติดีกว่าใช้ใบแก่ โดยนำกิ่งใบอ่อนมาหมักและเคี่ยว ด้วยกรรมวิธีที่สืบทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษ เพื่อนำน้ำจากใบสะทอนมาปรุงรสอาหาร เพิ่มรสชาติอาหารให้อร่อย อันเป็นเอกลักษณ์ของชาวบ้านในท้องถิ่นนั้น น้ำปรุงรสใช้แทนน้ำปลาหรือน้ำปลาร้าเนื่องจากถิ่นที่อยู่เป็นบริเวณพื้นที่ราบลุ่มภูเขา ไม่มีปลามากเหมือนในบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำ จึงต้องมีการใช้ภูมิปัญญาในการนำพันธุ์ผักพื้นบ้านมาทำการหมักเป็นน้ำปรุงรสทดแทน ซึ่งน้ำปรุงรสที่ได้จากการหมักใบสะทอน สีเหมือนน้ำปลามาก มีรสเค็มหอมคล้ายน้ำปลา
วิธีการทำ น้ำผักสะทอนแบบโบราณ
นำกิ่งที่มีเฉพาะใบอ่อน มาตำจนละเอียด แล้วแช่ในน้ำสะอาด หมักในภาชนะคนส่วนผสมให้เข้ากันวันละ2ครั้ง เป็นเวลา2-3 วัน นำมากรองแต่น้ำแล้วตั้งไฟไม่ต้องเคี่ยว แต่คอยช้อนฟองที่ลอยออกให้หมด ใช้เวลานานประมาณ 3 ชม.
สรรพคุณทางยา ป้องกันโรคท้องอืด ท้องเฟ้อ ป้องกันพยาธิ แก้กระษัยเส้น กระษัยลม
ยังมีผลวิจัยอีกว่าผักสะทอนนั้น มีสารกันบูดอยู่ในตัวอย่างเองมีการทดลองโดยเอาไปใส่ในน้ำพริกแจ่วดำ ช่วยยืดอายุน้ำพริกอย่างน้อย 6 เดือน โดยไม่ขึ้นรา ไม่มีเสีย และสารที่ว่านี้ก็ไม่เป็นอันตรายต่อร่างกายอีกด้วย