มะขวิด (Gelingga)

บ้านสวน การ์เด้น | บางแพ ราชบุรี
มะขวิด ภาษาอังกฤษ Limonia, Curd Fruit, Elephant Apple, Gelingga, Kavath, Monkey Fruit, Wood Apple มะขวิด ชื่อวิทยาศาสตร์ Feronia limonia (L.) Swing. หรือ Limonia acidissima L. (และยังมีชื่อพ้องอื่นๆ อีกเช่น Feronia elephantum Correa, F. limonia (L.) Swingle, Limonia elephantum Correa, L. limonia (L.) Swingle) จัดอยู่ในวงศ์ RUTACEAE เช่นเดียวกับ มะนาว มะกรูด เกรปฟรุต ส้มโอ เลมอน ฯลฯ และมะขวิดยังมีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ อีกเช่น มะยม (ภาคอีสาน), มะฝิด (ภาคเหนือ) เป็นต้น
สมุนไพรมะขวิด มีแหล่งกำเนิดในประเทศอินเดีย พม่า ศรีลังกา และอินโดจีน ปลูกทั่วไปในบริเวณหมู่บ้านและสวน แล้วแพร่กระจายไปตามธรรมชาติ ในประเทศมาเลเซียและเกาะชวากับเกาะบาลี อินโดนีเซีย และมีการนำไปปลูกในแคลิฟอร์เนียและฟลอริดาเพื่อใช้ในการศึกษา[
ลักษณะของมะขวิด
- ต้นมะขวิด จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ มีความสูงของต้นประมาณ 15-25 เซนติเมตร เป็นไม้ผลัดใบแต่ผลิใบไว รูปทรงของต้นสวยงาม ลักษณะเป็นทรงเรือดยอดพุ่มกลม เปลือกลำต้นภายนอกมีสีเทา ส่วนภายในมีสีขาว เป็นต้นไม้ที่มีความทนต่อสภาพดินและภูมิอากาศต่างๆ ได้เป็นอย่างดี ชอบขึ้นในเจตมรสุมหรือในเขตร้อนที่มีอากาศแห้งแล้งเป็นบางช่วง
- ใบมะขวิด ใบออกเป็นช่อแบบข้อต่อเรียงสลับหรือติดกันเป็นกระจุกในบริเวณปุ่มตามกิ่งต่างๆ ช่อใบยาวประมาณ 8-15 เซนติเมตร ในแต่ละช่อจะมี 1-4 ปล้อง หลังใบมีสีเขียวเข้มเป็นมัน เนื้อใบค่อนข้างหนาเกลี้ยง ส่วนท้องใบจะมีสีจางกว่า เมื่อเอาใบมาส่องผ่านแสงจะเห็นเป็นต่อมน้ำมันอยู่ทั่วไป ลักษณะเป็นรูปรีๆ ใสๆ มากมายส่วนขอบใบเรียบก้านใบย่อยจะสั้นมาก แต่ก้านช่อใบจะยาวประมาณ 3-4 เซนติเมตร
- ดอกมะขวิด ออกดอกรวมกันเป็นช่อสั้นๆ ดอกมีขนาดเล็กสีขาวอมสีแดงคล้ำๆ ในแต่ละช่อดอกจะมีทั้งดอกเพศผู้และดอกรวมเพศ
- ผลมะขวิด หรือ ลูกมะขวิด ผลมีลักษณะกลมตัว เป็นผลแห้ง เปลือกภายนอกแข็งเป็นกะลามีสีเทาอมขาว หรือผิวเป็นขุยสีขาวปนสีชมพู ผลมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 8-10 เซนติเมตร ผลมีเนื้อมาก เนื้อในผลอ่อนนิ่ม เมื่อผลสุกแล้วเนื้อเยื่อจะเป็นสีดำสามารถใช้รับประทานได้ โดยให้รสหวานอมเปรี้ยว มีกลิ่นหอม มียางเหนียว ส่วนในผลมีเมล็ดจำนวนมาก มีเมือกหุ้มเมล็ด เมล็ดมีขนาดยาวประมาณ 0.5-0.6 เซนติเมตร เปลือกหนา และมีขน สามารถนำมาเคี้ยวรับประทานได้เช่นกัน
สรรพคุณของมะขวิด
1. ผลมะขวิด สรรพคุณใช้เป็นยาบำรุงทำให้สดชื่น (ผล)
2. ผลดิบมาหั่นให้บางแล้วตากให้แห้ง นำมาใช้ชงกับน้ำกินเป็นยาบำรุงธาตุในร่างกาย (ผล)
3. ยางมะขวิด สรรพคุณช่วยเจริญธาตุไฟในร่างกาย (ยาง)
4. ช่วยรักษาโรคเลือดออกตามไรฟัน หรือโรคลักปิดลักเปิด ด้วยการนำผลดิบมาหั่นให้บางแล้วตากให้แห้ง นำมาใช้ชงกับน้ำกิน (ผล)
5. ช่วยทำให้เจริญอาหาร (ผล)
6. ช่วยแก้ลงท้อง (ราก,เปลือก,ดอก)
7. ช่วยแก้อาการท้องร่วง (ใบ) ยางจากลำต้นมีสีจำพวกแทนนิน ใช้เป็นยารักษาโรคท้องร่วงได้เช่นกัน (ยางจากลำต้น)
8. ช่วยแก้อาการท้องเสีย (ใบ)[ ช่วยบำบัดโรคท้องเสีย (ผล,ยาง)
9. ช่วยรักษาโรคเกี่ยวกับทางเดินอาหาร (ผล)
10.สรรพคุณมะขวิด ใบช่วยขับลมในกระเพาะ (ใบ)
11.ช่วยแก้ตัวพยาธิ (ราก,เปลือก,ใบ,ดอก,ผล)
12.ช่วยแก้อาการตกโลหิต (ราก,เปลือก,ใบ,ดอก) ช่วยห้ามโลหิตระดูของสตรี (ใบ)
13.ช่วยแก้ฝีเปื่อยพัง (ราก,เปลือก,ใบ,ดอก,ผล)
14.ใบมะขวิด สรรพคุณใช้เป็นยาฝาดสมาน (ใบ) ช่วยสมานบาดแผล (ยาง)
15.ยางจากลำต้นมะขวิด สามารถนำมาใช้ห้ามเลือดได้ (ยางจากลำต้น)
16.ช่วยแก้บวม (ราก,เปลือก,ดอก,ผล)
17.ใบมะขวิด นำมาตำใช้พอกหรือทาแก้อาการฟกบวม ปวดบวม ช่วยรักษาฝี และโรคผิวหนังบางชนิดได้ (ใบ)
18.สารสกัดจากใบสามารถช่วยยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้ออหิวาตกโรคในหลอดทดลองได้ (ใบ)
ประโยชน์ของมะขวิด
1. ต้นมะขวิดใช้ปลูกเพื่อปรับภูมิทัศน์เพื่อความสวยงาม เหมาะสำหรับปลูกในส่วนสาธารณะ เนื่องจากเป็นต้นไม้ที่มีทรงพุ่มสวยงาม เจริญเติบโตได้เร็วและแข็งแรง
2. ผลมะขวิด ใช้รบประทานสด และยังสามารถนำไปทำเป็นน้ำผลไม้และแยมได้
3. ประโยชน์มะขวิด ผลใช้เป็นอาหารของนกได้
4. เมล็ดสามารถนำมาเคี้ยวรับประทานได้ รสอร่อยใช้ได้
5. ยางของผลมะขวิดมีความเหนียว สามารถนำมาใช้ทำเป็นกาวเพื่อใช้ติดหรือเชื่อมต่อสิ่งของต่างๆ ได้
6. เนื้อไม้ของต้นมะขวิด เป็นเนื้อไม้แข็ง สามารถนำมาใช้ในงานช่างได้