ต้นตานเสี้ยน นมพระสี มะนมนาง

ต้นตานเสี้ยน
ชื่อวิทยาศาสตร์: Xantolis burmanica (Collett & Hemsl.) P. Royen
วงศ์: SAPOTACEAE
ชื่อท้องถิ่น นมพระสี (เลย) มะนมนาง (เชียงใหม่)
ลักษณะ
ต้นตานเสี้ยน เป็นไม้ต้นไม่ผลัดใบขนาดกลาง สูงประมาณ 15-20 เมตร แตกกิ่งจำนวนมาก กิ่งขนาดเล็กและเหนียว เปลือกต้นสีน้ำตาลแดง มีรอยแตกลึกๆ บางครั้งมีหนามในต้นที่อายุน้อย เปลือกชั้นในสีแดงหรือส้มอมชมพู มีน้ำยางสีขาว เหมือนน้ำนม
ใบ เป็นใบเดี่ยว เรียงเวียนสลับ รูปมนรีกว้างถึงขอบขนาน กกว้างประมาณ 5-8 เซนติเมตร ยาวประมาณ 9-15 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบเป็นรูปหัวใจ ยอดอ่อนและตายอดมีขนสีเหลืองหรือออกน้ำตาล ใบแก่เหนียว เกลี้ยง เส้นใบ 9-14 คู่ โค้งและจรดกัน ที่ขอบใบเส้นใบย่อยสานกัน บางครั้งเกือบขนานกับเส้นใบข้าง ก้านใบเมื่ออ่อนมีขนสีเหลืองหรือน้ำตาล เมื่อแก่จะเรียบ เกลี้ยง กิ่งก้านมีรูอากาศ
ดอก ออกดอกเป็นช่อขนาดเล็ก มีกลิ่นหอมออกตามซอกใบ มีขนสีน้ำตาลทองหนาแน่น กลีบเลี้ยง มี 5 กลีบ ซ้อนกันเป็น 1 ชั้น กลีบทั้งสองด้านมีขนชั้นกลีบดอก สีขาวหรือครีม รูปขอบขนาน มี 5 พู เกสรเพศผู้ มี 5 อัน ปลายแตกเป็นฝอยรังไข่มีขนหนาแน่น
ผล ลักษณะเป็นผลสด สีเหลืองหรือออกแดง รูปมนรี ปลายแหลมหรือป้าน เปลือกนอกแข็ง มี 1-5 เมล็ด สีน้ำตาลเข้ม เป็นมัน
สภาพนิเวศวิทยา: เปลือกต้นสีน้ำตาลแดง มีรอยแตกลึกๆ บางครั้งมีหนามในต้นที่อายุน้อย เปลือกชั้นในสีแดงหรือส้มอมชมพู มีน้ำยางสีขาว เหมือนน้ำนม
ถิ่นกำเนิด: หิมาลายาตะวันออกไปจนถึงฟิลิปปินส์
การกระจายพันธุ์: อัสสัม, บังกลาเทศ, กัมพูชา, จีนตอนกลาง-ตอนใต้, หิมาลัยตะวันออก, ไหหลำ, อินเดีย, ลาว, เมียนมาร์, ฟิลิปปินส์, ศรีลังกา, ไทย, เวียดนาม
การปลูกและการขยายพันธุ์: ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด
สรรพคุณ:
-ตำรายาไทย
*เปลือกต้นและเนื้อไม้ รสเบื่อเมาเล็กน้อย สรรพคุณ แก้อุจจาระธาตุพิการ อุจจาระเป็นฟองสีเขียว สีขาวเป็นมูกเลือด
*ราก รสจืดเบื่อเล็กน้อย สรรพคุณ แก้ตานซาง กล่อมอาจม ขับพยาธิไส้เดือน
ความรู้เพิ่มเติม
สกุล Xantolis ปัจจุบันมีรายงานการศึกษาสมุนไพรในสกุลนี้ทั่วโลกเพียง 14 ชนิด แต่พบในประเทศไทยจำนวน 4 ชนิด คือ
1) Xantolis burmanica (Collett&Hemsl.) P. Royen มีชื่อสามัญในภาษาไทยว่า ตานเสี้ยน และมีชื่อท้องถิ่นอื่นๆ เช่น นมพระสี (เลย) มะนมนาง (เชียงใหม่) ตานเสี้ยนเป็นไม้ยืนต้นพบได้เฉพาะในพม่า (เมียนมาร์) และประเทศไทยเท่านั้น อ่านชื่อวิทยาศาสตร์ของสมุนไพรชนิดนี้ก็บ่งบอกอยู่แล้วว่าพบที่ประเทศพม่าเป็นครั้งแรก ออกดอกเป็นกระจุกตามกิ่ง ดอกมีสีขาว ผลกลมรี ปลายผลมีติ่งแหลม
2) Xantolis cambodiana (Pierre ex Dubard) P.Royen มีชื่อสามัญในภาษาไทยว่า ตานนม มีชื่อเรียกตามท้องถิ่นอื่นๆ ว่า นมนาง (ลำปาง) นางหวาน (ภาคอีสาน) เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลางพบได้ใน 4 ประเทศ คือ กัมพูชา ไทย ลาวและเวียดนาม แต่จากชื่อวิทยาศาสตร์เข้าใจว่าพบครั้งแรกที่กัมพูชา
3) Xantolis tomentosa Raf. เป็นชนิดที่พบได้ในอินเดีย ศรีลังกา ไทยและเวียดนาม สมุนไพรชนิดนี้ชื่อวิทยาศาสตร์บ่งบอกว่าสมุนไพรชนิดนี้มีขนมาก ซึ่งสอดคล้องกับชื่อสามัญในภาษาอังกฤษว่า Hairy Xantolis จากเอกสารของหอพรรณไม้ กรมป่าไม้ ไม่มีรายงานเกี่ยวกับพืชชนิดนี้ในประเทศไทย สมุนไพรชนิดนี้เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก สูงประมาณ 15 เมตร ใบเป็นรูปไข่ มีขนแบบกำมะหยี่ปกคลุม ดอกออกเป็นช่อ มีกลิ่นหอม ออกดอกในช่วงธันวาคม ถึงกุมภาพันธ์ มีการกระจายตั้งแต่อินเดียไปจนถึงจีนตอนใต้ สิงคโปร์ และฟิลิปปินส์
4) Xantolis siamensis (H.R. Fletcher) P.Royen มีชื่อสามัญในภาษาไทยว่า ตานเสี้ยน ถ้าอ่านชื่อวิทยาศาสตร์แสดงว่าพบสมุนไพรชนิดนี้ครั้งแรกในประเทศไทย และพบว่าเป็นพืชถิ่นเดียวของประเทศไทย พบมากในแถบกาญจนบุรี ออกดอกเป็นกระจุกตามกิ่ง ดอกมีสีขาว ผลกลมรี ปลายผลมีติ่งแหลม คล้ายกับ ตานเสี้ยน (Xantolis burmanica (Collett & Hemsl.) P. Royen) แต่สมุนไพรชนิดนี้มีก้านใบและก้านดอกสั้นกว่า
แก้ไขข้อมูลเมื่อ 24 Aug 24 11:17