ต้นประคำดีควาย

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Sapindus emarginatus Wall.

ชื่อภาษาอังกฤษ : Soap Nut Tree

ชื่ออื่นๆ : มะซัก ส้มป่อยเทศ

ลำต้น : เป็นไม้ยืนต้น เปลือกต้นสีน้ำตาลอ่อน แตกเป็นร่องลึกตามแนวยาว เรือนยอดเป็นทรงพุ่มหนาทึบ

ใบ : เป็นใบประกอบแบบขนนก แผ่นใบรูปรีแกมรูปขอบขนาน ปลายใบและโคนใบมน ขอบใบเรียบ แผ่นใบเรียบ สีเขียว

ดอก : ออกเป็นช่อที่ปลายยอด ดอกแยกเพศแต่อยู่ต้นเดียวกัน ดอกสีขาวนวลหรือเป็นสีเหลืองอ่อน ๆ

ผล : รูปทรงกลม ผิวเรียบ หรือมีรอยย่นที่ผลบ้าง ผลสดสีเขียว ผิวผลเรียบหรืออาจมีรอยย่นที่ผลบ้าง เปลือกผลเมื่อแก่จะเป็นสีน้ำตาลเข้มเกือบดำ เนื้อในผลมีลักษณะเหนียว ใส เป็นสีน้ำตาล และมีรสหวาน

เมล็ด : กลมสีดำเป็นมัน เป็นเมล็ดที่มีเปลือกหุ้มแข็ง

เพาะเมล็ด

- ผลแก่ แก้ไข้ ดับพิษร้อนภายใน ดับพิษทุกอย่าง แก้ไข้แก้เลือด แก้หอบ แก้โรคผิวหนัง

- ใบ แก้พิษกาฬ ดับพิษกาฬ

- ราก แก้ริดสีดวงมองคร่อ แก้หืด

- ต้น แก้ลมคลื่นเหียน

- เปลือกต้น แก้กระษัย แก้พิษร้อน แก้พิษไข้

- ดอก แก้พิษ เม็ดผื่นคัน

- เมล็ด แก้โรคผิวหนัง

- ผล มาใช้เป็นสารชะล้างแทนสบู่เพื่อชำระล้างร่างกาย สระผม หรือ นำไปใช้ซักผ้า หรือ ใช้ทำความสะอาดข้าวของเครื่องใช้ต่างๆ

- เมล็ดมะคำดีควาย ใช้ร้อยทำเป็นลูกประคำ หรือ เครื่องรางของขลังต่างๆ

- ผลของมะคำดีควาย มาใช้ในการเบื่อปลา และใช้เป็นยาฆ่าแมลงต่างๆ

- ใบ นำมานึ่งรับประทานเป็นผักจิ้มกับน้ำพริก