ต้นหมาก

หากเคี้ยวหมากประจำ จะมีอาการแสบร้อนในปากเวลากินอาหารรสเผ็ด จมีรอยฝ้าขาวบนเพดานปาก กระพุ้งแก้ม และริมฝีปาก ตุ่มพอง และแผลในปาก อาการน้ำลายมากผิดปกติ อาจมีอาการปากแห้ง ทำให้เป็นโรคพังผืดของช่องปาก รวมทั้งโรคมะเร็งของช่่องปาก

- เมล็ดใช้เป็นยาถ่ายพยาธิในสัตว์ ใช้กำจัดหนอนในเวลาที่วัวหรือควายเป็นแผลมีหนอน

- ยอดของลำต้น นำมารับประทานเป็นอาหาร

- จั่นหมากหรือดอกหมากที่ยังออ่นออยู่ใช้รับประทานเป็นอาหาร

- ช่อดอก นำมาใช้ในงานแต่งงานและงานศพ

- กาบใบ นำมาใช้ประโยชน์ในด้านการทำภาชนะ เครื่องจักสาน หรือวัสดุห่อหุ้มสิ่งของได้ ปลอกมีด

- กาบหมาก นำมาใช้ทำพัด

- เนื้อในเมล็ด นำมาใช้ในการผลิตสีย้อมผ้า

- เปลือกผล นำมาใช้ทำเชื้อเพลิง

- ลำต้น นำมาใช้ในงานก่อสร้าง

- เป็นไม้ประดับ

- คนไทยสมัยก่อนใช้ผลหมากกินร่วมกับพลูและปูนแดง โดยเคี้ยวหลังรับประทานอาหาร เพื่อให้ลมหายใจสดชื่น และช่วยกระตุ้นการทำงานของต่อมน้ำลาย และกระตุ้นการสร้างน้ำย่อยในกระเพาะอาหาร

-นำมาใช้ในพิธีทางศาสนา พิธีไหว้ครู และพิธีบายศรีสู่ขวัญ หรือนำไปเป็นเครื่องบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์

- ผลหมากนำมาย้อมแห อวน ทำให้แหหรืออวนนิ่งอ่อนตัว เส้นด้วยไม่เปื่อยเร็ว ใช้สกัดเป็นน้ำยาผอกหนัง ทำให้หนังนิ่มมีสีสวย และใช้สกัดเป็นยารักษาโรค

- ควรเป็นที่โล่งแจ้งหรือแสงรำไร ขนาดแปลงชำกว้าง 1 เมตร ความยาวไม่จำกัด ดินควรเป็นดินร่วนที่มีการระบายน้ำดี

- ระยะห่างระหว่างต้น 30*30 เซนติเมตร ขุดหลุมให้ลึกพอสมควร

- ย้ายต้นกล้าหมากจากแปลงเพาะ อย่าให้ผลที่เพาะหลุดจากต้นกล้า นำไปวางในหลุมที่ขุดไว้ กลบดินให้แน่นติดผลหมาก รดน้ำให้ชุ่ม

- 2 สัปดาห์แรก ให้ทำร่มพรางแสง หลังจากนั้นค่อยที่พรางแสงออก

- ให้น้ำทุก 2 วัน คอยดูแลวัชพืช และศัตรูพืชในแปลงชำ

- เมื่อต้นกล้าอายุได้ 6-8 เดือน หรือมีทางใบ 4-6 ชุด ให้ขุดไปปลูกในที่ที่เตรียมไว้

- นำถุงพลาสติกขนาด 5*7 นิ้ว หรือใหญ่กว่า เจาะรูที่ก้นถุง 3-4 รู บรรจุดินที่ผสมปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก ประมาณครึ่งถุง

- ย้ายต้นกล้าหมากจากแปลงเพาะ อย่าให้ผลที่เพาะหลุดจากต้นกล้า นำไปวางในถุง กลบดินถึงโคนต้น กดดินให้ปน่นพอสมควร รดน้ำให้ชุ่ม นำไปวางในที่ร่มรำไร ให้ห่างกันประมาณ 30 เซนเติเมตร

- รดน้ำทุก 2 วัน จนต้นกล้าหมากอายุประมาณ 6 เดือน- 1ปี จึงนำไปปลูกในที่ที่เตรียมไว้

- เตรียมแปลงเพาะที่ความกว้าง 1 เมตร ความยาวตามที่ต้องการ

- ขุดดินที่จะเพาะให้ลึกประมาณ 6 นิ้ว ดินที่ใช้เพาะควรเป็นดินร่วนปนทราย ดินทราย หรือดินที่มีส่วนผสมของขี้เถ้าแกลบ แล้วใช้ขี้เถ้าแกลบโรยให้ทั่วสูงประมาณ 3-4 นิ้ว

- นำผลหมากมาวางเรียงเป็นแถวให้ผลติดกัน โดยวางผลให้ตั้งตรง ให้ขั้วผลอยู่ด้านบน เรียงผลหมากจนเต็มแปลง แล้วใช้ขี้เถ้าแกลบแลบผลหมากให้มิด รดน้ำให้ชุ่ม

- แปลงปลูกเป็นที่โล่งแจ้ง ให้ทำหลังคาคลุมแปลงเพื่อรางแสง

- ให้น้ำวันเว้นวัน ถ้าวันไหนฝนตกก็ไม่ต้องรด

- หลังจากเพาะหมากไปแล้ว 1-2 เดือน ผลหมากจะงอกมาเป็นปุ่มเล็กๆ ทิ้งไว้อีก 4-5 เดือน ต้นหมากจะแตกใบออกเป็น2 แฉก สูงประมาณ 6-8 นิ้ว จึงนำไปกล้าหมากย้ายไปชำในแปลงหรือชำในถุงพลาสติก

- เมล็ดใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ กำจัดหนอน ในสัตว์

- ยอดอ่อนของลำต้น จั่นหมากหรือดอกหมากเมื่อยังอ่อนนำมารับประทานเป็นอาหารจำพวกผัก

- ช่อดอกนำมาใช้ในงานแต่งงานและงานศพ

- กาบใบนำมาทำภาชนะ เครื่องจักสาน ปลอกมีด หรือวัสดุห่อหุ้มสิ่งของได้

- กาบหมากนำมาใช้ทำพัด

- เนื้อในเมล็ดสามารถนำมาใช้ในการผลิตสีย้อมผ้า

- เปลือกผลสามารถนำมาใช้ทำเป็นเชื้อเพลิง

- ลำต้นสามารถนำมาใช้ในการก่อสร้าง

- ต้นหมากนิยมนำมาปลูกเป็นไม้ประดับ

- ผลหมากนิยมนำมากินร่วมกับใบพลูกับปูน และนำมาใช้ในพิธีทางศาสนา หรือนำมาจัดเป็นชุดขายเพื่อนำไปเป็นเครื่องบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์

- มีสรรพคุณทางสมุนไพร

- ผลหมากเมื่อนำมาสกัดจะได้ไขมัน เมือก ยาง และสาร Arecoline ซึ่งมีสารแทนนินสูง จึงสามารถนำมาใช้ในทางอุตสาหกรรมได้หลายชนิด เช่น การใช้ทำสีต่าง ๆ ใช้ย้อมแห อวน ทำให้แหหรืออวนนิ่มอ่อนตัว เส้นด้ายไม่เปื่อยเร็ว ช่วยยืดอายุการใช้งานได้นานขึ้น และยังใช้สกัดเป็นน้ำยาฟอกหนัง ทำให้หนังนิ่มมีสีสวย

ชื่อวิทยาศาสตร์ของหมากสง : Areca catechu L.

ชื่อภาษาอังกฤษของหมากสง : Betel palm, Areca plam

ชื่ออื่นๆ : หมาก

ลำต้นของหมากสง : เป็นปาล์มต้นเดี่ยว ลำต้นตั้งตรงเป็นรูปทรงกระบอกยาว มีข้อปล้องชัดเจน ไม่แตกกิ่ง เปลือกค่อนข้างขรุขระ

ดอกของหมากสง : ออกตามซอกโคนก้านใบ ดอกเป็นแบบแยกเพศอยู่ในช่อเดียวกัน ดอกมีกลิ่นหอม สีขาวแกมเหลือง

ผลของหมากสง : ออกเป็นช่อ ผลรูปไข่ เป็นผลสด เปลือกผลเป็นเส้นใย ผลอ่อนสีเขียว เมื่อแก่มีสีส้ม ออกผลตลอดปี

เมล็ดของหมากสง : กลมรีใหญ่แข็ง สีน้ำตาลลายขาว

ใบของหมากสง : เป็นใบประกอบขนนก เรียงตัวหนาแน่นที่ปลายยอด ใบรูปใบหอกแกมรูปดาบ ผิวใบเรียบเป็นมันทั้งสองด้าน ปลายใบแหลม เส้นใบแตกแบบขนาน เส้นกลางใบเห็นชัดเจน โคนใบเป็นกาบใหญ่หุ้มต้น เมื่อแก่จะร่วง

โดยการเพาะเมล็ดพันธุ์

ปลูกได้ในดินร่วน ต้องการน้ำปานกลาง ชอบแดดปานกลางถึงแดดจัด

เป็นยาสมานแผล ยาขับพยาธิในสัตว์ ทำให้เหงือกและฟันแข็งแรง ลดอาการบวมน้ำ บำรุงธาตุ

ยอดอ่อนนำมาเป็นผักลวก เมล็ดอ่อนสดหรือหั่นตากแห้งกินกับพลูและปูน กาบใบใช้ทำเครื่องจักรสาน เนื้อในเมล็ดใช้ทำสีย้อมผ้า นิยมปลูกเป็นไม้ประดับ