ลักษณะพฤกษศาสตร์ของต้นเครือหมาน้อย

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cissampelos pareira L.

ชื่อภาษาอังกฤษ : Icevine, Pareira barva

ชื่ออื่นๆ : กรุงเขมา, พระพาย, ขงเขมา

ลำต้น : เป็นไม้เลื้อย มีรากสะสมอาหารใต้ดิน มีขนนุ่มสั้นขึ้นปกคลุมทั้งต้น

ใบ : เป็นใบเดี่ยว ปลายใบส่วนมากมนหรือเรียวแหลมหรือเป็นติ่งหนาม โคนใบกลมตัด หรือเป็นรูปหัวใจ ส่วนขอบใบเรียบ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ มีขนนุ่มสั้นกระจายทั้งหลังใบและท้องใบ เส้นใบออกจากโคนใบเป็นรูปฝ่ามือ ใบอ่อนจะมีขนอ่อนนุ่มขึ้นปกคลุมทั้งสองด้าน แต่ขนจะร่วงไปเมื่อใบแก่

ดอก : ออกดอกเป็นช่อกระจุกสีขาวที่ง่ามใบ

ผล : เป็นผลสด มีก้านอวบใหญ่ ผลรูปทรงกลมรีอยู่ตอนปลาย ผลเป็นสีส้ม เมื่อสุกจะเปลี่ยนเป็นสีแดงหรือสีน้ำตาลแดง

เมล็ด : โค้งงอรูปพระจันทร์ครึ่งซีกหรือรูปเกือกม้า ผิวเมล็ดขรุขระ

เพาะเมล็ดหรือเหง้า

ปลูกได้ในดินร่วนปนทราย ต้องการน้ำปานกลาง

- ทั้งต้น เป็นยาฟอกเลือด แก้เลือดกำเดา รักษาโรคความดันสูง แก้โรคหัวใจ แก้ถุงน้ำดีรั่ว

- ราก แก้โลหิต บำรุงร่างกาย เป็นยาสงบประสาท ลดระดับน้ำตาลในเลือด เป็นยาแก้ไข้ ยาแก้โรคตา ยาแก้ลม ยาขับเสมหะ ยาบำรุงหัวใจ เป็นยาขับปัสสาวะ รักษาโรคหนองใน แก้อาการบวมน้ำ ขับน้ำเหลืองเสีย เป็นยาสมาน

- เปลือกและแก่น เป็นยาบำรุงโลหิต

- ลำต้น เป็นยาบำรุงโลหิตสตรี เป็นยาดับพิษไข้ เป็นยาพอกแก้ตาอักเสบ เป็นยารักษาโรคหัวใจ

- เนื้อไม้ รักษาโรคโลหิตจาง เป็นยารักษาปอด

- ใบ เป็นยาแก้ร้อนใน แก้หืด ลดอาการบวมตามข้อ

- นิยมนำมาประกอบอาหารทั้งคาวและหวาน

- ใบ มาทำเป็นวุ้นได้โดยไม่ต้องผสมสารที่ทำให้เกิดวุ้น คล้ายกับต้นเฉาก๊วย

- เพคตินในใบ สามารถใช้ทดแทนไขมัน และช่วยเพิ่มความคงตัวสำหรับไอศกรีมนมไขมันต่ำได้

- ใบหมาน้อย มีเพคตินเป็นส่วนประกอบในปริมาณสูง สามารถดูดซับคอเลสเตอรอล เมื่อรับประทานจะช่วยลดปริมาณคอเลสเตอรอลในเส้นเลือด