ลักษณะพฤกษศาสตร์ของต้นข่อย

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Streblus asper Lour.

ชื่อภาษาอังกฤษ : Siamese rough bush, Tooth brush tree

ชื่ออื่นๆ : กักไม้ฝอย, ส้มพอ, สะนาย

ลำต้น : เป็นไม้ยืนต้น ไม่ผลัดใบ แตกกิ่งก้านสาขามาก ลำต้นค่อนข้างคดงอ กิ่งอ่อนมีตุ่มหนามเกาะติดอยู่ เรือนยอดเป็นพุ่มทึบทรงกลม เปลือกต้นสีเทาขาว ขรุขระ มีน้ำยางสีขาวข้น

ใบ : เป็นใบเดี่ยวรูปไข่และไข่กลับ ปลายมนแหลม โคนเรียวแหลม ขอบใบเป็นจักฟันเลื้อย ผิวใบทั้งสองด้านมีตุ่มหนาม เนื้อใบค่อนข้างหนา ผิวสากเหมือนกระดาษทรายทั้งสองด้าน ท้องใบสีจางกว่าหลังใบ

ดอก : ออกเป็นช่อตามซอกใบ ดอกเพศผู้และเพศเมียอยู่ต่างช่อกัน ดอกเพศผู้สีเขียวอ่อน ดอกเพศเมียสีเหลืองอ่อน ดอกมีกลิ่นหอม

ผล : ผลสดกลม ผลอ่อนสีเขียวอ่อน ผลสุกสีเหลืองสด เนื้อผลเละสีเหลือง

เมล็ด : ทรงกลมเล็ก เปลือกเมล็ดแข็งสีเหลืองอ่อน

นิยมใช้รากปักชำ เพาะเมล็ด

ปลูกได้ในดินทุกชนิด ต้องการน้ำน้อย ชอบแดดจัด ทนต่อสภาพแห้งแล้ง

- ใบ แก้ปวดประจำเดือน

- เปลือก แก้ท้องร่วง รักษาแผล แก้โรคผิวหนัง บิด ปวดฟัน

- เมล็ด บำรุงธาตุ เจริญอาหาร ขับลม

- ราก ใช้เป็นยาใส่แผล บำรุงหัวใจ ขับปัสสาวะ แก้ไตพิการ ฆ่าพยาธิ

- เนื้อไม้ แปรรูปกระดาษข่อย

- กิ่งสดขนาดเล็ก ช่วยให้ฟันทน

- ใบ ใช้ลูดเมือกจากปลาไหลเพื่อล้างเมือกปลาไหลออกไป

- ผลสุก ใช้รับประทานเป็นอาหารนกและสัตว์เล็ก ๆ

- นิยมปลูกเป็นไม้ประดับ หรือไม้ดัด

- ปลูกใช้ทำแนวรั้ว