ลักษณะพฤกษศาสตร์ของต้นชัยพฤกษ์

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cassia javanica L.

ชื่อภาษาอังกฤษ : Javanese Cassia, Rainbow Shower, Pink and white shower, Common pink cassia

ชื่ออื่นๆ : ขี้เหล็กยะวา, เหล็กยะวา

ลำต้น : เป็นไม้ยืนต้นผลัดใบ ทรงพุ่มเป็นรูปร่ม แผ่กว้าง เปลือกต้นค่อนข้างเรียบเป็นสีน้ำตาล ต้นเล็กจะมีหนาม ต้นใหญ่จะมีรอยแผลปนหนามตามแนวขวาง

ใบ : เป็นใบประกอบแบบขนนกปลายคู่ ใบรูปขอบขนานหรือรูปไข่แกมรูปรี ปลายใบยแหลม โคนใบกลม ขอบใบเรียบ แผ่นใบสีเขียวสด ผิวใบด้านล่างมีสีอ่อนกว่า มีขนละเอียด เนื้อใบบางเกลี้ยงแต่คอนข้างเหนียว

ดอก : ออกเป็นช่อ ช่อดอกตั้ง ดอกสีชมพูแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีแดงเข้ม เมื่อดอกใกล้โรยจะเปลี่ยนเป็นสีขาว

ผล : เป็นผลแห้ง เป็นฝักรูปทรงกระบอก ผิวฝักเรียบเกลี้ยงไม่มีขน ฝักอ่อนเป็นสีเขียว เมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีดำ

เมล็ด : กลมแบน สีน้ำตาลเป็นมัน

เพาะเมล็ด

ปลูกได้ในดินร่วนทราย ต้องการน้ำปานกลาง ชอบแดดจัด

- ฝัก เป็นยาระบายพิษไข้ ใช้ถ่ายเสมหะ เป็นยาแก้ตานขโมย ยาแก้ปวดข้อ ยาระบายแก้ท้องผูก

- เปลือกฝัก และเมล็ด

- เนื้อในฝัก ยาขับพยาธิ ยาระบาย

- เป็นต้นไม้มงคลแห่งชัยชนะ ชนะศัตรู ชนะอุปสรรคต่าง ๆ และเป็นหนึ่งในเก้าไม้มงคลที่นำมาใช้ในพิธีวางศิลาฤกษ์และใช้ในการก่อสร้างอาคารบ้านเรือนอีกด้วย

- สำหรับชาวไทย ช่อชัยพฤกษ์ประดับเป็นมงคลหลายที่ เช่น บนอินทรธนูข้าราชการ ประดับประกอบดาวบนอินทรธนู และในหมวกของทหารและตำรวจทั้งหลาย

- ใบชัยพฤกษ์ ยังใช้ประดิษฐ์เป็นพวงมาลัยสวมศีรษะ เพื่อเป็นเกียรติยศยิ่งใหญ่แก่กวีและนักดนตรีในสมัยโบราณ

ใช้ปลูกเป็นไม้ประดับ