ลักษณะพฤกษศาสตร์ของต้นบัวหลวง

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Nelumbo nucifera Gaertn.

ชื่อภาษาอังกฤษ : Sacred lotus, pink lotus-lily, Lotus

ลำต้น : เป็นพืชน้ำ ลำต้นเป็นเหง้าใต้ดิน หรือเป็นไหลเหนือดิน มีลักษณะเป็นท่อนยาว มีปล้องสีเหลืองอ่อนจนถึงเหลือง แข็งเล็กน้อย

ใบ : เป็นใบเดี่ยวออกจากข้อของลำต้น แผ่นใบรูปกลมใหญ่ ขอบใบเรียบและเป็นคลื่น สีเขียว มีนวลเคลือบทำให้ไม่เปียกน้ำ ก้านใบและก้านดอกกลมเรียวแข็งมีหนามเล็กๆ ชูขึ้นเหนือน้ำำ มีเส้นใยสีขาว

ดอก : เป็นดอกเดี่ยวออกจากข้อของเหง้าใต้ดิน ที่บริเวณซอกใบ ดอกสีขาว หรือสีชมพู มีกลิ่นหอม บัวหลวงจะเริ่มบานตั้งแต่ตอนเช้า ก้านดอกยาวมีหนามเหมืนก้านใบ ชูดอกเหนือน้ำ และชูสูงกว่าใบเล็กน้อย

ผล : เป็นผลกลุ่ม เจริญอยู่ภายในฝักบัว ภายในผลมีเมล็ดขนาดใหญ่ ผลรูปกลมรีสีเขียวนวล ใบเลี้ยงหนานำมารับประทานได้ เรียกว่า “เม็ดบัว”

แยกเหง้า

ปลูกได้ในดินเหนียว เจริญได้ดีที่ระดับน้ำ 15-30 ซม. ชอบแดดครี่งวันถึงเต็มวัน

- ดีบัว ทำให้เส้นเลือดขยาย

- ดอก หรือเกสรตัวผู้ ขับปัสสาวะ ฝาดสมาน ขับเสมหะ บำรุงหัวใจ เกษรปรุงเป็นยาหอม ชูกำลัง ทำให้ชื่นใจ ยาสงบประสาท ขับเสมหะ

- เหง้าและเมล็ด บำรุงกำลัง แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้เสมหะ แก้พุพอง

- ไส้ของเมล็ด แก้เส้นโลหิตตีบในหัวใจ

- ยางจากก้านใบและก้านดอก แก้ท้องเดิน

- ราก แก้ไอขับเสมหะ

- ฝัก ช่วยขับรกออกมาให้เร็วขึ้น แก้พิษเห็ดเมา

- ใบ ช่วยเพิ่มแรงเบ่งขณะคลอดบุตรของสตรี เป็นยาแก้อาการท้องร่วง แก้ริดสีดวงจมูก ช่วยแก้ไข้ ช่วยระงับอาการหวัดคัดจมูก ลดเสมหะ ช่วยบำรุงโลหิต

- เม็ดบัว ช่วยบำรุงครรภ์ของสตรี บำรุงไขข้อ เส้นเอ็น แก้พุพอง บำรุงไต ม้าม ตับ แก้ดีพิการ แก้อาการประจำเดือนมามากกว่าปกติ แก้ลำไส้อักเสบ รักษาอาการท้องร่วงและบิดเรื้อรัง แก้อาการคลื่นไส้อาเจียน แก้เสมหะ ช่วยบำรุงประสาทและสมอง ช่วยบำรุงโลหิต ทำให้ร่างกายกระชุ่มกระชวย บำรุงร่างกาย

- ดีบัว ช่วยบำรุงถุงน้ำดี ยแก้อาการอาเจียนเป็นเลือด แก้อาการติดเชื้อในช่องปาก ช่วยลดไข้ ทำให้เส้นเลือดขยาย ช่วยผ่อนคลายความเครียด

- เปลือกฝัก ช่วยสมานแผลในมดลูก แก้อาการท้องเสีย

- เมล็ดอ่อนและแก่ ใช้รับประทานเป็นอาหาร และใช้ทำเป็นแป้ง

- เหง้าบัวหลวง ปรุงอาหารได้ทั้งคาวหวาน

- กลีบดอก ชุบแป้งทอด

- รากบัวหลวง สามารถนำมาใช้ปรุงเป็นอาหารได้ทั้งคาวหวาน

- ไหลบัว สามารถนำมาประกอบอาหารได้ทั้งสดและแห้ง